KARACİĞERİMİZİ KORUYALIM
Prof.Dr. İLGİN ÖZDEN (İstanbul Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi)
Karaciğer Nakli Son Çaredir! Öncelikle Kendi Karaciğerimizi Koruyalım! 2021
1-Akraba evliliğinden kaçının.
Akraba evliliği, taşıyıcılık durumunun, hastalık olarak ortaya çıkmasının riskini çok yükseltir.
2-Çocuklarınıza hepatit A aşısı yaptırın. Doktora başvurup, geçirip geçirmediğinizi kontrol ettirin, geçirmemişseniz aşı olun.
Hepatit A virüsü, insandan insana kolaylıkla bulaşabilen bir virüstür. Birçok kişi hastalığı farkında olmadan, müphem şikayetlerle geçirir. Hepatit A siroza sebep olmaz. Bu özellikleri sebebiyle çok önemsenmeyen hepatit A virüsü, çok nadir de olsa, ölümcül olabilecek karaciğer komasına yol açar ve bu hastalara acil karaciğer nakli gerekebilir. Hepatit A aşısı hayati tehlikeyi basit ve ucuz şekilde önler.
3-Çocuklarınıza hepatit B aşısı yaptırın. Doktora başvurup, geçirip geçirmediğinizi kontrol ettirin, geçirmemişseniz aşı olun.
Hepatit B virüsü hızla gelişen komaya, siroza veya karaciğer kanserine sebep olabilir. Hepatit B aşısı bunları basit ve ucuz şekilde önler.
4-Toplama mantar yemeyin. Mantar yemek istiyorsanız, üreticisi belli olan kültür mantarlarını alın.
Doğadaki birçok mantarda çeşitli zehirler mevcuttur. Bu zehirler, mide-barsak sistemini, kalbi, sinir sistemini, kanama-pıhtılaşma sistemini, böbrekleri ve karaciğeri etkiler. Hastaların bir kısmı, acil karaciğer nakli yapılamazsa ölür.
5-Alkollü içki kullanıyorsanız, düzenli içici olmayın.
Düzenli olarak alkollü içki kullanılması hem karaciğere zarar verir hem de karaciğeri diğer zararlı etkenlere daha da duyarlı hale getirir. Ayrıca, pankreas yangısına (pankreatit) sebep olabilir.
6-İşlemlenmiş et (sosis, sucuk, jambon, salam v.b.) yiyorsanız, düzenli tüketmeyin.
Dünya Sağlık Teşkilatı (WHO), işlemlenmiş etleri (tadını değiştirmek veya kullanma ömrünü uzatmak için tuzlama, mayalama, tütsüleme gibi işlemler uygulanmış et) kanserojen olarak sınıflamıştır.
7-Dengeli beslenin, şişmanlamayın.
Şişmanlık, karaciğerin de yağlanmasına yol açar. Bu zemininde steatohepatit adı verilen yangısal durum meydana gelirse, siroza ve karaciğer kanserine giden bir yol açılmış olur. Yağlanma karaciğeri diğer zararlı etkenlere daha da duyarlı hale getirir.
8-Her renkten sebze ve meyve yemeye dikkat edin.
Beyaz (örneğin karnıbahar, turp), kırmızı (örneğin çilek, domates), mor (örneğin erik, üzüm), yeşil (örneğin brokoli, ıspanak), turuncu (örneğin havuç, portakal) renklere dikkat etmeniz hem görsel zenginlik sağlar hem de dengeli, farklı antioksidanlar içeren besinler tüketmenizi sağlar.
9-Her hafta en az 4 saat yürüyüş veya eşdeğeri egzersiz yapın.
İlk bakışta gerçekleştirilmesi zor gibi görünen bu öneri, günlük yaşamınızdaki küçük değişikliklerle kolaylaştırılabilir: örneğin asansör yerine merdiven kullanmak, kısa mesafelerde araca binmek yerine yürüyerek gidip gelmek. Eksik kalan zaman, spor veya planlı yürüme ile tamamlanabilir.
10-Ağır seyirli COVID-19 geçirdiyseniz, karaciğer,safra yolları ve pankreas ile ilgili kan testlerinizin sonuçlarının tamamen normale döndüğünden emin olunuz.
Bu önemli bilgiyi doktorunuzdan alabilirsiniz.
11-Karaciğer dahil her organınızın sağlığı için, önce akıl sağlığınızı korumanız gerekir.
“Güzelliğin on para etmez, bu bendeki aşk olmasa, eğlenecek yer bulamam gönlümdeki köşk olmasa.” demiş Aşık Veysel. Yaşınızdan, konumunuzdan mümkün olduğunca bağımsız, uğruna yapacağınız yolculuklarda yaşadıklarınız en az hedefler kadar değerli olacak ilkeleriniz olsun.